Fort van Hoofddorp

Tien jaar nam de ontwikkeling en herbestemming van Fort van Hoofddorp in beslag. Het UNESCO-werelderfgoed van totaal 8.100 m2 is getransformeerd tot een stadspark met ruimte voor horeca, culturele en educatieve activiteiten . Landschap, architectuur en interieur zijn door Serge Schoemaker Architects integraal aangepakt. Geschiedenis en heden zijn versmolten tot een nieuw geheel.

Fort van Hoofddorp (1904) is één van de weinige forten binnen de Stelling van Amsterdam met twee verdiepingen. Het verdedigingswerk ligt, zoals de meeste forten, ingebed in het landschap en is bedekt met een aardlaag. Het fort bestaat uit een rijk labyrint aan ruimten: geschutsruimten, lokalen, gangen en nissen. Muren en gewelven van meters dik ongewapend beton moesten het fort beschermen tegen het vijandelijk geschut.

Het gebouw bezit twee vrijstaande hefkoepelgebouwen, die met het hoofdgebouw waren verbonden door ondergrondse gangen en tijdens de renovatie volledig zijn ontgraven. De oorspronkelijke gangenstructuur is bij de renovatie weer in ere hersteld. Hierdoor kunnen bezoekers nu – ondergronds – via de lange achtergang op de begane grond, naar de vrijstaande hefkoepelgebouwen en het terrein bovenop het fort.

Om de ontsluiting van het fortgebouw te verbeteren, zijn twee nieuwe trappenhuizen toegevoegd. Door het wegbreken van de vloeren zijn hier twee verticale, dubbelhoge ruimten ontstaan, die licht en lucht in het door horizontale gangen gedomineerde fortinterieur brengen.

Het fortgebouw is deels gerestaureerd en deels onaangetast gelaten. Nieuwe toevoegingen zijn door Serge Schoemaker strak vormgegeven en weloverwogen geïntegreerd, met een bewust behoud van de historische details en karakteristieke atmosfeer. De aanpak zorgt voor een levendige dialoog tussen verleden en heden, waarbij beide entiteiten elkaar versterken.

Zo worden warme, houten wanden en minimalistische, stalen elementen gecombineerd met ruwe, onafgewerkte wanden van ongewapend beton, moderne lichtarmaturen met sfeervol verlichte kaarsnissen. Het materiaal- en kleurconcept verbindt de historische en hedendaagse elementen en laat ze tegelijkertijd waardig naast elkaar bestaan.

De gebouwinstallaties zijn nagenoeg onzichtbaar geïntegreerd. Zo is het hele pand voorzien van een dun vloerverwarmingssysteem en maakt het luchtbehandelingsysteem met warmteterugwinning gebruik van de historische, ingebouwde luchtkanalen. Nieuwe leidingen zijn weggewerkt in de dekvloer en het dakpakket, om het pure, brutalistische karakter van het fortinterieur te behouden.

Aan het buitenterrein is een wandelpad toegevoegd, het ‘fortpad’, waarover bezoekers vanaf het voorplein, omhoog kunnen lopen naar het hoger gelegen terrein: het terreplein. Hier heeft men uitzicht over de fortgracht en de Geniedijk. Tevens is hier plaats gemaakt voor een kleinschalig openluchttheater en ruimte voor een sfeervolle terrastuin.