Fort van Hoofddorp

Tien jaar nam de ontwikkeling en herbestemming van Fort van Hoofddorp in beslag. Het UNESCO-werelderfgoed van in totaal 8.100 m² is getransformeerd tot een stadspark met ruimte voor horeca, culturele en educatieve activiteiten. Landschap, architectuur en interieur zijn door Serge Schoemaker Architects integraal benaderd. Geschiedenis en heden zijn versmolten tot een nieuw geheel.

Fort van Hoofddorp (1904) is een van de weinige forten binnen de Stelling van Amsterdam met twee verdiepingen. Het verdedigingswerk ligt, zoals de meeste forten, ingebed in het landschap en is bedekt met een aardlaag. Het fort bestaat uit een rijk labyrint aan ruimten: geschutsruimten, lokalen, gangen en nissen. Muren en gewelven van metersdik ongewapend beton moesten het fort beschermen tegen vijandelijk geschut.

Het gebouw bezit twee vrijstaande hefkoepelgebouwen, die met het hoofdgebouw waren verbonden door ondergrondse gangen en tijdens de renovatie volledig zijn ontgraven. De oorspronkelijke gangenstructuur is daarbij in ere hersteld. Bezoekers kunnen nu ondergronds via de lange achtergang op de begane grond naar zowel de vrijstaande hefkoepelgebouwen als het terrein bovenop het fort.

Om de ontsluiting van het gebouw te verbeteren, zijn twee nieuwe trappenhuizen toegevoegd. Door het wegbreken van vloerdelen zijn twee verticale, dubbelhoge ruimten ontstaan, die licht en lucht brengen in de horizontale gangen die het fortinterieur domineren.

Het fort is deels gerestaureerd en deels onaangetast gelaten. Nieuwe toevoegingen zijn door Serge Schoemaker strak vormgegeven en zorgvuldig geïntegreerd, met bewust behoud van de historische details en karakteristieke sfeer. Deze aanpak zorgt voor een levendige dialoog tussen verleden en heden, waarbij beide elementen elkaar versterken.

Zo worden warme houten wanden en minimalistische stalen elementen gecombineerd met ruwe, onafgewerkte wanden van ongewapend beton. Moderne lichtarmaturen contrasteren met sfeervol verlichte kaarsnissen. Het materiaal- en kleurconcept verbindt de historische en hedendaagse elementen, en laat ze op een waardige manier naast elkaar bestaan.

De gebouwinstallaties zijn vrijwel onzichtbaar geïntegreerd. Het hele pand is voorzien van een dun vloerverwarmingssysteem, en het luchtbehandelingssysteem met warmteterugwinning maakt gebruik van de historische ingebouwde luchtkanalen. Nieuwe leidingen zijn weggewerkt in de dekvloer en het dakpakket, om het pure, brutalistische karakter van het interieur te behouden.

Aan het buitenterrein is een wandelpad toegevoegd: het ‘fortpad’. Bezoekers kunnen zo vanaf het voorplein omhoog wandelen naar het hoger gelegen terreplein. Hier hebben zij uitzicht over de fortgracht en de Geniedijk. Ook is hier ruimte gecreëerd voor een kleinschalig openluchttheater en een sfeervolle terrastuin.